کتاب "مصباح الشریعه" منسوب به امام صادق(ع) است, این کتاب دارای صد باب در زمینه مفاهیم مذهبی و بیان ویژگیهای مختلف انسانی است. باب سی و هفتم این کتاب در زمینه بیان صفات منافق است. در این باب, حدیثی از امام ششم شیعیان نقل می شود که نشانه های نفاق را بر می شمرد.
امام صادق(ع) می فرماید که: "منافق راضی شده است به دوری از رحمت خداوند؛ چرا که او اعمال ظاهری ریائی را به صورت عمل شرعی [جلوه] می کند و اعمال شرعی که از [طرف] خدا و پیامبر [بیان شده] است و در غایت عزت است, بازیچه انگاشته و به طریق استهزاء با آن [رفتار] می کند و از این غافل است که این نحو سلوک با دین و شرع موجب انهدام دین و دوری از رحمت خداوند می شود."
در ضمن امام صادق(ع) برخی نشانه های آدم منافق را اینگونه برمی شمرد:
1- باک نداشتن از دروغ گفتن
2- خیانت کردن در اموال مسلمانان
3- از حیا و آزرم دور بودن
4- با وجود بی کمالی, دعوی کمال داشتن
5- بی اندیشه و [بدون فکر] کاری کردن
6- رعایت ادب کسی را نکردن
7- سهل شمردن معاصی و هم چنین گناهان را سهل گرفتن
8- حسود بودن و از دیگران حسد بردن
9- خود را بزرگ دانستن و تکبر به خود راه دادن
10- سهل شمردن مصیبت ها و بلاها
11- دوست داشتن [اینکه] مردم او را مدح کنند و در مجالس, او را ستایش نمایند
12- ترجیح دنیا بر آخرت و بدی را بر خوبی رجحان دادن
13- نیک دانستن کار خود, هر چند در واقع بد باشد و بد دانستن کار دیگران, هر چند خوب باشد
هم چنین در خاتمه این حدیث, امام ششم به نقل از پیامبر(ص) می فرماید که: " از جمله صفات منافق آنست که هر گاه وعده کند, خلف وعده کند و دروغ بگوید و هر گاه امانتی به او بسپارند, خیانت کند. هر کسی که ظاهر او برخلاف باطنش باشد, پس او منافق است؛ هر که باشد و هر جا که باشد و هر زمان که باشد. کسی توهم نکند که صفت نفاق, مخصوص کفار است و مخصوص زمان پیامبر ؛ چرا که منافق کسی است که ظاهرش موافق باطنش نباشد خواه در زمان گذشته و خواه در هر زمان دیگر و خواه مسلمان و خواه کافر"
نتیجه گیری: درس گرفتن از گفته ها و احادیث امامان معصوم بر مسلمانان و بویژه حاکمان کشورهای اسلامی امر لازمی است. اگر به نشانه های نفاق در کلام امام صادق(ع) نگاه دوباره ای کنیم شاید در اصلاح روشها و رفتارهای اشتباه خود بیشتر بکوشیم.
